Ko‘pchilik homiladorlik salomatligini o‘ylaganda, ko‘z oldiga vitaminlar, muntazam tibbiy ko‘riklar va muvozanatli ovqatlanish keladi. Biroq, yangi tadqiqotlar shuni ko‘rsatmoqdaki, tanamizda ko‘rinmas bo‘lgan narsa – ichaklarda yashovchi trillionlab mikroblar – ona salomatligidagi eng jiddiy muammolardan biri bo‘lgan muddatidan oldin tug‘ilish haqida muhim ma’lumotlarni o‘zida saqlab turishi mumkin.
Muddatidan oldin tug‘ilish, ya’ni homiladorlikning 37 haftasidan avval sodir bo‘ladigan tug‘ilish, dunyo bo‘ylab chaqaloqlar o‘limining asosiy sababidir. Juda erta tug‘ilgan chaqaloqlar ko‘pincha nafas olish qiyinchiligidan tortib rivojlanishdan orqada qolishgacha bo‘lgan umrbod davom etuvchi sog‘liq muammolariga duch kelishadi. O‘n yillar davomida shifokorlar bu oqibatlarning oldini olishga yordam beradigan ishonchli erta ogohlantirish belgilarini izlashmoqda. Xitoyda o‘tkazilgan yangi tadqiqot endi onaning ichak mikrobiomasini ehtimoliy tahmin sifatida ko‘rsatmoqda.
Ichak bakteriyalarining yashirin roli
Bizning ichaklarimizda minglab bakteriya turlari mavjud bo‘lib, ularning ko‘pchiligi ovqatni hazm qilishga, immunitetni tartibga solishga va gormonlarni muvozanatlashga yordam beradi. Homiladorlik davrida bu mikroblar o‘zgaruvchan organizmga moslashib, onaning sog‘lig‘iga ham, bolaning rivojlanishiga ham ta’sir ko‘rsatadi. Olimlar uzoq vaqtdan beri qin mikrobiomasini erta tug‘ruq bilan bog‘liq holda o‘rganib kelgan bo‘lsa-da, ichak shu paytgacha sir bo‘lib kelgan. Yangi tadqiqotda tadqiqotchilar 5300 dan ortiq homilador ayolning najas va qon namunalarini tahlil qilishdi. Ular homiladorlikning erta davrida ichak bakteriyalarining umumiy tarkibi homiladorlik davomiyligi bilan kuchli bog‘liqligini aniqladilar. Boshqacha aytganda, ichakdagi mikroblar homiladorlik juda erta tugashi mumkinligi haqida erta signal berishi mumkin.
Ajablanarli gumondor: Clostridium innocuum
O‘rganilgan minglab bakteriyalar orasida bitta tur ajralib turardi: Clostridium innocuum. Ushbu bakteriyaning yuqori darajasini tashuvchi ayollarda erta tug‘ish ehtimoli sezilarli darajada yuqori edi.Yanada hayratlanarlisi, bu natija ikkita alohida guruhda o‘z kuchini saqlab qoldi va uning ahamiyatini tasdiqladi. Olimlar C. innocuum homiladorlik gormonlari, ayniqsa homiladorlikni saqlab qolish uchun muhim bo‘lgan estrogen shakli bo‘lgan estradiol bilan o‘zaro ta’sir qilishini aniqladilar. Estradiolni kamroq faol shakllarga parchalab, bakteriyalar tug‘ruqning erta boshlanishini oldini olish uchun zarur bo‘lgan nozik gormonal muvozanatni buzishi mumkin.
Genlar va mikroblar hamkorlikda ishlaydi
Tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, ichak bakteriyalari yakka o‘zi ta’sir ko‘rsatmaydi. Genetika ham muhim rol o‘ynaydi. Ma’lum genetik xususiyatlarga ega ayollarda muddatidan oldin tug‘ish ehtimoli shundoq ham yuqori edi. Biroq, noqulay ichak mikrobiomasi qo‘shilganda, ularning xavfi yanada oshdi. Bu ikki omilning birgalikdagi ta’siri inson genlari va mikrob jamoalari o‘rtasidagi murakkab aloqani namoyon etadi.
Erta bashorat qilish sari qadam
Tadqiqot guruhi alohida bakteriyalarni aniqlash bilan cheklanib qolmadi. Ular bir nechta mikrob turlarining mavjudligini yagona ko‘rsatkichga birlashtirgan holda Mikrob xavfi ko‘rsatkichi (MXK)ni ishlab chiqdilar. Yuqori ko‘rsatkichga ega ayollarda muddatidan oldin tug‘ish ehtimoli ko‘proq edi. Bu esa kelajakda homiladorlik davrida skrining vositasi sifatida qo‘llanilishi mumkinligini ko‘rsatadi. Garchi bu ish hali tadqiqot bosqichida bo‘lsa-da, natijalar innovatsion yondashuvlarga yo‘l ochmoqda. Homiladorlikning dastlabki bosqichida oddiy axlat tahlili shifokorlarga yuqori xavf ostidagi ayollarni aniqlash va ularga maqsadli yordam ko‘rsatish imkonini beradigan kelajakni tasavvur qiling.
Bu nima uchun muhim
Dunyoda har yili 15 millionga yaqin chaqaloq muddatidan oldin tug‘iladi. Sabablari murakkab bo‘lib, biologiyani, turmush tarzini va atrof-muhitni o‘z ichiga oladi. Ushbu tadqiqot ko‘pincha e’tibordan chetda qoladigan omilni ta’kidlaydi: ichak mikrobiomasi. Mayda mikroblar homiladorlik natijalariga qanday ta’sir qilishini yoritib, u bizni yaxshiroq profilaktika va parvarishga yaqinlashtiradi. Xulosa oddiy, ammo ilmiy jihatdan muhim: ichak mikrobiomasining tarkibi homiladorlikning eng asosiy bosqichlaridan biri — farzandni dunyoga xavfsiz va o‘z vaqtida olib kelish jarayoniga bevosita ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Edited by Sabina Kurbanova
Havolalar:
- Chu, D. M., Seferovic, M., Pace, R. M., & Aagaard, K. M. (2018). The microbiome in preterm birth. Best Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynaecology, 52, 103–113. https://doi.org/10.1016/j.bpobgyn.2018.03.006
- Hiltunen, H., Collado, M. C., Ollila, H., et al. (2022). Spontaneous preterm delivery is reflected in both early neonatal and maternal gut microbiota. Pediatric Research, 91, 1804–1811. https://doi.org/10.1038/s41390-021-01663-8
- Miao, Z., Hu, S., Wu, P., et al. (2025). Maternal gut microbiome during early pregnancy predicts preterm birth. Cell Host & Microbe, 33(9), 1623–1639. https://doi.org/10.1016/j.chom.2025.08.004
