Hayotiy va keng tarqalgan savolga ushbu maqolada javob beriladi: Sun’iy intellekt tibbiyot mutaxassislarining o‘rnini egallayaptimi?
Sun’iy intellekt – bu dasturiy ta’minot yordamida inson aqlini simulyatsiya qilishdir. Sun’iy intellekt turli sohalarda rasmiy ravishda rivojlanish davriga kirishni boshlaganiga 69 yil bo‘ldi. O‘shandan beri u har bir sohada mashhurlikka erishdi, ayniqsa tibbiyot sohasida hal qiluvchi rol o‘ynadi. Uning sog‘liqni saqlash bo‘limida qo‘llanilishi oddiy ma’muriy vazifalardan tortib, shifoxonalardagi diagnostika tasvirlarigacha bo‘lishi mumkin, bu shifokorlar va hamshiralar mas’uliyatining bir qismini o‘z ichiga oladi.
Sog‘liqni saqlashning turli sohalarida sun’iy intellektni qo‘llash:
1. Diagnostik tasvirlash: Sun’iy intellekt texnologiyasi allaqachon diagnostik tasvirlashni o‘z zimmasiga olgan va zamonaviy jamiyatda aniq natijalar beradi hamda samarali hisoblanadi. Sun’iy intellektdan foydalanishdan oldin, sog‘liqni saqlash mutaxassislari har qanday kasallikni aniqlashda o‘z tajribalariga tayanishgan yoki ultratovush tekshiruviga murojaat qilishgan. Shuning uchun, bu eski usul ularga ko‘p kuch talab qilgan hamda aniq va ishonchli tashxis qo‘yish imkonini bermasligi mumkin edi. Biroq, sun’iy intellektni joriy etish bilan bu muammo hal qilindi. Endi radiologlar o‘z tashxislarida sun’iy intellektdan qanday foydalanish bo‘yicha asosiy bilimlarni, shuningdek, anomaliyalar yoki kasalliklarni aniqlash bo‘yicha tajribaga ega bo‘lishlari kerak. Ilg‘or sun’iy intellekt endi yangi tibbiy skanerlarni yuqori tezlik va aniqlik bilan tahlil qila oladi. U yangi tasvirlarni mashg‘ulotlar davomida o‘rganilgan qonuniyatlar bilan taqqoslab, o‘smalar, sinishlar yoki saraton kabi kasallikning dastlabki belgilari kabi potentsial anomaliyalarni aniqlaydi. Bundan tashqari, bemor tarixi va genetik ma’lumotlar bilan bir qatorda tasvir ma’lumotlarini tahlil qilish orqali u shaxsiy davolash rejalarini qo‘llab-quvvatlash va bemorlarning natijalarini bashorat qilish uchun keng qamrovli profillarni yaratishi mumkin. Buni qisqa vaqt ichida amalga oshirish mumkin. Shunday qilib, bu rentgenologlarga ko‘plab bemorlarga aniq tashxis qo‘yish imkoniyatini beradi, bu esa samaradorlikni oshiradi. Pnevmoniya, sil, o‘pka tugunlari va boshqa kasalliklarni tez va yuqori aniqlikda aniqlay oladigan Qure.ai platformasini misol keltirish mumkin. U ushbu topilmalarni ta’kidlaydigan avtomatlashtirilgan hisobotlarni taqdim etadi, bu esa radiologlarga holatlarga ustuvorlik berishni osonlashtiradi. “Qure.ai ko‘krak qafasi rentgenografiyasini aniqlash ko‘rsatkichlarini yaxshilaydi, ammo u bizning tajribamizni to‘ldirishi kerak,” deydi Texasning Xyuston shahridagi Baylor tibbiyot kolleji radiologi doktor Rina A. Patel. Bunday imkoniyatlarning rivojlanmagan Osiyo mamlakatlari sog‘liqni saqlash tizimiga joriy etilishi radiologiyaning eng yuqori rivojlanishini ta’minlaydi.
2. Sog’lik uchun ishlatiladigan texnik jihozlar: Sun’iy intellekt alomatlar kuchayishidan oldin sog‘liq uchun potentsial xavflarni aniqlash uchun ma’lumotlar namunalarini tahlil qiladi. Masalan, u EKG ma’lumotlaridan yurak ritmining buzilishini aniqlay oladi (yurakning elektr faolligini qayd etadi) va foydalanuvchilar hamda shifokorlarni yurak-qon tomir tizimida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan muammolar haqida ogohlantiradi. Surunkali kasalliklarga chalingan keksa avlod uchun sun’iy intellekt bilan ishlaydigan aqlli soatlar ularga yaqinlashib kelayotgan alomatlardan xabardor bo‘lishga yordam beradi. Jon Xopkins Uayting muhandislik maktabining sun’iy intellekt tadqiqotchisi Suchi Sarianing aytishicha, sun’iy intellektga asoslangan ba’zi xavf bashoratchilari allaqachon klinikada qo‘llanilmoqda yoki tez orada amaliyotga joriy etiladi. Ehtimol, bu ko‘plab odamlarning hayotini saqlab qolishi mumkin.
3. Ma’muriy vazifalar uchun sun’iy intellekt: AQShdagi taniqli kardiolog doktor Erik Topol sun’iy intellekt asosiy vaqti bemorlar bilan bo’lishi kerak bo’lgan shifokorlarni hujjatlashtirish va ma’lumotlarni kiritish kabi ko‘p vaqt talab qiladigan ish yuritishdan ozod qilishi mumkinligini ta’kidlaydi. Uning fikricha, bu shifokorlarga “vaqt sovg‘asi”ni qaytaradi va bemorlarga yaxshiroq, insonparvarroq g‘amxo‘rlik qilish imkonini beradi. Masalan, AQShdagi shifoxonalarda odamlar hujjatlarini yoki tibbiy ma’lumotnomalarini olish uchun navbatda turishlari shart emas. Ular kirish uchun u yerda sun’iy intellekt tizimidan foydalanishi mumkin. Bu to‘lovlarni amalga oshirish uchun ham ishlatilishi mumkin. Bu nafaqat odamlarning, hamshiralar va kassirlarning qimmatli vaqtini tejaydi, balki shifoxonaning kun bo‘yi muammosiz ishlashiga yordam beradi.
Ammo “lekin” tomoni bor: Sun’iy intellekt shifokorlar o‘rnini egallab, sog‘liqni saqlash bo‘limida ish o‘rinlarini yo‘qotyaptimi?
“Sun’iy intellekt tibbiyot xodimlarining o‘rnini bosa olmaydi. Biroq, sun’iy intellektdan foydalanadigan tibbiyot mutaxassislari undan foydalanmaydiganlarning o‘rnini bosadi,” – deydi The Medical Futurist instituti direktori va sun’iy intellekt hamda raqamli salomatlikdan foydalanish bo‘yicha global fikrlar yetakchisi doktor Bertalan Mesko. O‘ylaymanki, shaxsiy tajribam bu fikrni tasdiqlashi mumkin: AQShning Ayova shtatidagi Mahaska Health klinikasining bosh va ekspert jarrohi doktor Breonni kuzatib yurganimda, u operatsiyada o‘t pufagini olib tashlash uchun sun’iy intellekt texnologiyasidan foydalanganiga guvoh bo‘ldim. U nafaqat operatsiyani qanday o‘tkazish bo‘yicha o‘z tajribasidan foydalandi, balki sun’iy intellekt texnologiyasini bunday jarrohlikda qanday qo‘llash bo‘yicha o‘z bilimlaridan ham foydalandi, chunki sun’iy intellekt asosan o‘t pufagini aniq olib tashlashni ta’minlaydi. Bu, sog‘liqni saqlash tizimida sun’iy intellektdan foydalanish ko‘nikmalariga ega bo‘lmagan shifokorlarning o‘rnini bosa olishini anglatadi. Bu dunyoning boshqa burchagidan kelgan talaba uchun juda hayratlanarli edi. Bundan tashqari, 15 dan ortiq talaba va professor o‘rtasida sun’iy intellektning sog‘liqni saqlash sohasidagi ishlarga ta’siri haqida so‘rov o‘tkazganimdan so‘ng, natijalariga asoslanib, shunday shaxsiy xulosaga keldimki, sun’iy intellekt hech qachon professional shifokorlar, hamshiralar va boshqa xodimlarning o‘rnini bosa olmaydi. Aksincha, bu sohadagi xodimlar sog‘liqni saqlash tizimini yaxshilash uchun sun’iy intellektdan tobora ko‘proq foydalanadilar. AQShning Ayova shtati Oskaluza jamoat o‘rta maktabining biologiya, kimyo va anatomiya fani o‘qituvchisi hamda so‘rovnomamda ishtirok etgan Jeffri Fersteyn shunday deydi: “Yo‘q, ular buni qila olmaydi. Garchi ular ba’zi operatsiyalarni insonlardan yaxshiroq bajara olsalar-da, bemorlarni odam sifatida parvarish qila olmaydilar. Chunki ularda hech qanday his-tuyg‘u yo‘q”.
Xulosa:
Shubhasiz, sun’iy intellekt sog‘liqni saqlash sohasida tashxis qo‘yish va samaradorlikning yuqori darajasiga erishish uchun eng kuchli vositalardan biri hisoblanadi. Bunday doimiy takomillashuvlar, hozir bo‘lmasa ham, vaqt o‘tishi bilan shunday sog‘liqni saqlash tizimiga olib kelishi mumkinki, biz dunyoning har bir burchagida tibbiy ma’lumotlarimizga tezroq kirish, tez tibbiy ko‘rikdan o‘tish, tez to‘lov xizmati va tezroq tashxis qo‘yish imkoniyatiga ega bo‘lamiz. Xulosa qilib aytganda, sun’iy intellektning tibbiyot uchun qanchalik foydali ekanligini qanchalik ko‘p o‘ylasangiz, shunchalik hayratda qolasiz.
Edited by Mashhura Qudratova and Madina Bakhshullaevna
Adabiyotlar:
- https://t.me/articles365/4904
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2666990024000132
- Artificial intelligence in diagnostic imaging: impact on the radiography profession. Maryann Hardy, PhD, MSc, BSc(Hons), DCR(R), Hugh Harvey. British Journal of Radiology, Volume 93, Issue 1108, 1 April 2020, 20190840
- https://www.researchgate.net/publication/387206549_The_Impact_of_Artificial_Intelligence_on_Diagnostic_Medicine
- https://www.qure.ai/
